Heb je jezelf ’s ochtends vroeg uit bed getakeld, word je voor de spiegel verwelkomd door een stel wallen. En dan niet van die blauwe krengen, maar van die dikke. Sterker nog, als je goed kijkt, zijn ze blauw én dik. Terwijl je hardop loopt te mopperen over deze ongenode gasten hijs je je in je jurk. Ook dat gaat niet vanzelf. Blijkbaar is de firma Stram, Stijf & Co vannacht aan het werk geweest. Nog maar snel een paar rek en strek oefeningen doen en dan -hup- naar beneden, want je snakt naar een kop koffie. Misschien dat je daarvan wél wakker wordt. Je zet je kinderen aan het ontbijt, neemt zelf tussen de bedrijven (lees: lunchpakketjes, tussendoortjes en gymtassen verzamelen voor de kids) door een paar happen, en zorgt dat iedereen gewassen en gepoetst even voor half negen op school aankomt. Tijd voor een praatje heb je niet, je moet zelf nog op tijd op je werk verschijnen en hebt een vriendin beloofd onderweg een pakje af te geven. Inderdaad je kon weer eens geen nee zeggen. Een ruggengraat als een slappe spaghettisliert, dat heb je. Een tikje opgejaagd zit je in de auto. Nou ja, een tikje, je schreeuwt het liefst naar het verkeer voor je dat je hier 120 kilometer per uur mag, honderdtwintig! Dat zijn er 90 meer dan dat je nu rijdt. En als je dan eenmaal stilstaat in de file en je gedachten afdwalen, besef je dat je weekenden ook niet meer zijn wat ze vroeger waren. Was er niet ooit een tijd waarin je doordeweeks bij moest komen van het weekend? Nu is het duidelijk andersom. Je bent blij als je je bed ziet. En níet omdat je zo’n enthousiast libido hebt. Die lijkt inmiddels dood en begraven te zijn. Ineens voel je je tranen prikken en voor je het weet stromen ze over je wangen. Fuck, je mascara! En nu lukt het ook nog eens niet om te stoppen met huilen! Klopt, die tranen zijn een middel dat je lichaam inzet om cortisol en dus stress kwijt te raken en daar ben je heel hard aan toe.

Klachten als gevolg van (chronische) stress 

Als je dit allemaal leest, is het niet gek dat zoveel mensen last hebben van chronische stress. Een beetje jammer dat je, als de stress lang genoeg aanhoudt, steeds minder cortisol aanmaakt en dat weer leidt tot allerlei kwaaltjes en klachten. Een gebrek aan cortisol, ook wel hypocortisolisme genoemd, wordt gelinkt aan allergieën, depressies, zwakte, spierpijn, gewrichtspijn, auto-immuniteitsklachten enzovoort. Klachten die ook veel voorkomen bij chronische vermoeidheid, fibromyalgie en burn-out. Daarnaast kun je last krijgen van een lage bloeddruk, opkomend maagzuur doordat de spijsvertering op een laag pitje staat, duizeligheid bij het opstaan, lage hartslag, slecht slapen en een minder goed werkend afweersysteem. En dan hebben we nog een rijtje hormonaal ongenoegen dankzij een tekort aan cortisol. Om er een paar te noemen: cravings, stemmingswisselingen, gespannen (staan), hoofdpijn, vermoeidheid, menstruatieklachten, (buik)pijn en niet kunnen afvallen. Ellende!

Tijd voor een nadere kennismaking

Die cortisol moet je dus te vriend houden. Maar wat is het eigenlijk? Helaas is het geen goedje dat je bij de drogist in een potje vindt. Cortisol staat bekend als het stresshormoon of het anti-stresshormoon en regelt onze stressrespons. Jouw lijf maakt het de hele dag door aan. Als je ‘s morgens op staat is je cortisolgehalte het hoogst. Gedurende de dag produceert je lichaam steeds minder van dit hormoon. In de avond, rond 22.00 uur, staat je cortisolspiegel op z’n laagst en maakt jouw lichaam zich klaar om te gaan slapen.

Er kan altijd gedurende de dag iets gebeuren waardoor de aanmaak van cortisol omhoog schiet. Je lichaam krijgt een angst- en/of een stressprikkel binnen en maakt adrenaline aan in de bijnieren. Adrenaline is een korte, krachtige energieboost, die ervoor zorgt dat jij kunt doen wat je moet doen, als je bijvoorbeeld oog in oog komt te staan met een leeuw. Rennen!

Op hetzelfde moment maakt jouw lichaam cortisol aan, ook dit gebeurt in de bijnieren. Cortisol beschermt je tegen levensbedreigend gevaar, het vergroot je energieniveau, het bereid je voor om te vechten, te vluchten of te bevriezen. De werking van cortisol lijkt op adrenaline, maar is zachter. Hierop kan je lichaam het veel langer volhouden. En ook al klinkt dat misschien niet zo, het helpt je tenslotte op het moment dat dat nodig is. Dat langdurig volhouden is een nadeel bij constante, langdurige stress. Het word je valkuil.

Dit proces van constant cortisol aanmaken kan jarenlang aanhouden; je bijnieren zijn heel trouw. Ondertussen voel jij je constant opgejaagd, ben je licht ontvlambaar en slaap je slecht, wat leidt tot nog meer stress. Dit gaat door tot je bijnieren overbelast raken. Vanaf dat moment gaan ze minder cortisol aanmaken, met als gevolg dat je de energie bijna letterlijk uit je lichaam weg voelt stromen. Je hersenen krijgen doorgaans te weinig glucose door een tekort aan cortisol. Daardoor krijg je last van cravings, die eetbuien waar je lichaam om schreeuwt. Voor de duidelijkheid: je hersenen bedonderen je. Dit is niet wat je lichaam nodig heeft. Toegeven aan zo’n eetbui is als een pleister plakken op een wond die meteen openspringt als je de pleister eraf trekt.

Stress geeft rimpels!

Terug naar die leeuw. Op het moment dat je oog in oog met de leeuw (jouw bron van stress) staat, zijn er lichaamsfuncties die voorrang krijgen. ‘Je leven hangt er namelijk vanaf.’ Tijdens zo’n stressmoment kun je sneller een besluit nemen, je perceptie wordt helderder, er gaat energie naar je spieren zodat je kunt vechten en/of vluchten en je lijf start met de voorbereiding van eventuele wondheling. Al je andere functies worden op een laag pitje gezet. Voedingsstoffen worden bijvoorbeeld niet goed opgenomen, doordat je spijsvertering geen prioriteit heeft. Een gevolg van te veel cortisolpieken op een dag is dat je immuunsysteem verzwakt, je darmflora wordt verstoord en afvoer van toxische stoffen wordt geremd. Maar ook functies zoals groei, eiwitopname door spieren, eiwitsynthese, nierfunctie, botvorming, collageenvorming en bindweefselproblematiek verzwakken. Ja precies, hier krijg je rimpels van! En wat nu als die stress blijft aanhouden? Je raakt uiteindelijk uitgeput. De stress wordt groter en groter, terwijl je nog geen echte leeuw gezien hebt. It’s all-in your mind honey!

In balans met stress

We doen nu of stress fout is, wat zeker niet zo is. Het zorgt voor de juiste stofjes op het juiste moment. Constante stress is wel fout. Balans is belangrijk; je moet na een stressvolle situatie kunnen terugschakelen naar rust. Bovendien is er ook goede stress, die laat je stralen! Bijvoorbeeld als je op een podium staat te vertellen over jouw werk, dat waar jij zo goed in bent. Dan levert stress je dopamine op en dopamine zorgt ervoor dat jij je moment pakt. Je straalt. The stage is yours!